Wanneer een leerling signalen afgeeft van betrokkenheid bij zware of ondermijnende criminaliteit, roept dat vaak spanning op. Het gesprek aangaan voelt soms alsof je feiten boven tafel moet krijgen of streng moet optreden. Maar hoe we dat gesprek instappen, hangt af van de bril die we opzetten.
Benaderen we de leerling als dader, gericht op controle en straf? Als slachtoffer, die mogelijk onder druk staat of gemanipuleerd wordt? Of kiezen we voor een benadering waarin ondersteuning en begrenzen hand in hand gaan?
Ondersteuning betekent niet dat je grenzen loslaat. Het kan samengaan met duidelijke afspraken, zoals een gedragscontract waarin respectvol gedrag, het stoppen van illegale activiteiten en het volgen van hulptrajecten centraal staan. Dit vraagt om een aanpak waarin verbinding en begrenzing samenkomen, zodat de leerling de ruimte krijgt om te leren in een veilige omgeving.
Dader, slachtoffer of iets daartussen?
We zien het regelmatig gebeuren: criminele uitbuiting¹ van kwetsbare jongeren die onder groepsdruk, chantage of zelfs dwang dingen doen die niet mogen. Hoe moeilijk moet het zijn om nee te zeggen als je vrienden je stoer vinden als je het wel doet? Of als je bang bent voor wat er gebeurt als je weigert?
Jongeren maken soms impulsieve keuzes – ook illegale – omdat hun hersenen nog in ontwikkeling zijn en ze de risico’s of gevolgen niet altijd goed inschatten. Hoe zorg je er dan voor dat je deze jongeren echt kunt helpen, zonder dat je hen afwijst of alleen straft?
Ondersteuning betekent niet dat je grenzen loslaat. Begrenzen kan juist onderdeel zijn van ondersteunen. Soms is het nodig om stevige kaders te stellen of samen te werken met externe partijen, zoals gemeenten of politie, niet om te straffen, maar om te beschermen.
Als onderwijsprofessionals zijn we geen rechtshandhavers, maar pedagogische begeleiders. We helpen leerlingen zich te ontwikkelen binnen een veilige omgeving, waar ruimte is om fouten te herstellen. Het is niet óf verbinden óf begrenzen – het is beide.
Welke bril zet jij op in dit soort gesprekken?
In de online basistraining Schoolveiligheid & Ondermijning: signaleren, melden en handelen vanuit jouw rol onderzoeken we kritisch het narratief dat we onszelf vertellen, de bril waarmee we gesprekken aangaan, en de stappen die we zetten in ons handelen.
Je leert:
✔ Herkennen en duiden van signalen van betrokkenheid bij criminaliteit.
✔ Constructieve gesprekken voeren waarin zowel ondersteuning als begrenzing centraal staan.
✔ Stappen nemen om zowel de leerling te helpen als de veiligheid binnen de school te waarborgen.
¹Criminele uitbuiting is het misbruiken van iemand voor criminele activiteiten door middel van dwang, chantage, misleiding of groepsdruk. Denk aan jongeren die worden ingezet voor drugshandel, diefstal of andere strafbare feiten.
